Begin jaren zestig werd ontdekt werd dat bij de restauratie van de Arnhemse Eusebiuskerk onder meer stripfiguren van Marten Toonder en Walt Disney als gebeeldhouwde waterspuwers aan de kerktoren waren bevestigd. Michel Vreeling, zoon van beeldhouwer Henk Vreeling, doet zestig jaar na dato met Een kerk als tijdsbeeld een boekje open over de totstandkoming van de beelden, en de rel die dat veroorzaakte.

Donald Duck blad
Uit het verslag van Michel Vreeling wordt duidelijk dat zijn vader zijn inspiratie heeft gezocht in het weekblad Donald Duck, waarin destijds niet alleen strips van Disney stonden, maar ook de ballonstrips van Tom Poes en Ollie B. Bommel. Vader Henk had volgens traditie de zogeheten schijnspuwers willen modelleren op de toenmalige politici, maar de architect vond dat geen goed plan. “Hij zei: ‘Ze zijn niet eeuwig’… Toen pakte hij een Donald Duckblaadje van zijn zoontjes en gaf  ’t me.”

Geestelijke armoede
De gebeeldhouwde stripfiguren vielen niet bij iedereen in goede aarde. Toen dominee Foeken na hevig protest zijn beeltenis als Grumpy tussen zes andere Sneeuwwitje-dwergen ontdekte, was zijn ontsteltenis compleet: ‘Ik sta daar in een etalage van geestelijke armoede.’ Hij kreeg steun van een onverwacht serieuze Godfried Bomans, wiens boeiende en steekhoudende column uit de Volkskrant volledig in Een kerk als tijdsbeeld is afgedrukt. ‘Het gaat er niet om dat die beeldhouwers van vroeger creatief leuk waren, terwijl de figuurtjes op de Sint Eusebius de pasklaar gemaakte leukheid van ’n paar tekenaars imiteren.’

Bediende Joost en Ollie B. Bommel. Foto afkomstig uit het boek De Sint-Eusebiuskerk te Arnhem. Bouwsculptuur en bouwgeschiedenis van Elisabeth den Hartog en Ronald Glaudemans (Wbooks, Zwolle, 2013)

Volgens Klaas Driebergen had Disney over deze kwestie met zijn advocaten overlegd, en zou Marten Toonder een brief hebben gestuurd naar de architect. Blijkbaar was er niet vooraf een licentie afgesloten voor het gebruik van de rechten op de figuren. Van de in totaal 28 figuren zijn er veertien gebaseerd op Disney-personages en zes op die van Toonder. De resterende acht zijn een vrije bewerking van Sneeuwwitje en de zeven dwergen (inclusief voornoemde dominee).

Klaas Driebergen: Bommel op grote hoogte in Arnhem en ‘Stenen des aanstoots’ op Arnhemse toren.

Michel Vreeling: Een kerk als tijdsbeeld, het verhaal achter de strip- en sprookjesfiguren van de Arnhemse Eusebiuskerk.
Verkrijgbaar bij de Arnhemse VVV en boekhandels in Arnhem, Velp en Zutphen. Tevens verkrijgbaar bij de auteur:
Mail: m.a_vreeling (apestaartje) hotmail.com

Prijs: € 7,50, waarvan een derde ten goede komt aan het onderhoud van de Eusebiuskerk.